Zdrowie i higiena jamy ustnej – jak radzić sobie z dolegliwościami?

Każda rana, owrzo­dze­nie czy nawet nie­wiel­kie otar­cie w jamie ust­nej są bar­dzo bo­le­sne i sku­tecz­nie utrud­nia­ją co­dzien­ne funk­cjo­no­wa­nie. Stany za­pal­ne błony ślu­zo­wej to nie­przy­jem­ne do­le­gli­wo­ści, dla­te­go ich le­cze­nie warto roz­po­cząć już przy po­ja­wie­niu się pierw­szych ob­ja­wów. Jak ła­go­dzić po­draż­nie­nia w jamie ust­nej? Jak le­czyć stany za­pal­ne?

Od­po­wied­nia hi­gie­na jamy ust­nej jest ważna nie tylko dla zdro­wych zębów i pięk­ne­go uśmie­chu, ale także dla ogól­nej kon­dy­cji ca­łe­go or­ga­ni­zmu. Zmia­ny za­pal­ne po­wsta­ją­ce w jamie ust­nej mogą „roz­no­sić się” z ła­two­ścią po całym ciele i przy­czy­niać się do roz­wo­ju wielu cho­rób tzw. odo­gni­sko­wych. Na­le­żą do nich także te naj­częst­sze scho­rze­nia ogól­no­ustro­jo­we, takie jak cu­krzy­ca  lub miaż­dży­ca. Aby temu za­po­biec, wszel­kie stany za­pal­ne w ob­rę­bie jamy ust­nej warto le­czyć już od pierw­szych ob­ja­wów.

Do­le­gli­wo­ści i stany za­pal­ne w jamie ust­nej – przy­czy­ny

Wnę­trze jamy ust­nej jest bar­dzo wraż­li­we. Błona ślu­zo­wa co­dzien­nie ma stycz­ność z po­kar­ma­mi i pły­na­mi o róż­nej fak­tu­rze, skła­dzie i kon­sy­sten­cji. Po­nad­to czę­sty kon­takt z drob­no­ustro­ja­mi spra­wia, że to ob­szar bar­dzo po­dat­ny na roz­wój ognisk za­pal­nych. Do grupy szcze­gól­ne­go ry­zy­ka po­ja­wie­nia się do­le­gli­wo­ści i sta­nów za­pal­nych w jamie ust­nej na­le­żą: pa­cjen­ci po an­ty­bio­ty­ko­te­ra­pii, dia­be­ty­cy, aler­gi­cy, osoby no­szą­ce apa­ra­ty or­to­don­tycz­ne lub pro­te­zy zę­bo­we. Ich obec­ność szcze­gól­nie przy­czy­nia się do po­wsta­nia drob­nych otarć i ranek na bło­nie ślu­zo­wej i dzią­słach.

Do­le­gli­wo­ści w ob­rę­bie błony ślu­zo­wej są przede wszyst­kim wy­wo­ły­wa­ne albo wsku­tek cho­rób przy­zę­bia i dzia­ła­nia bak­te­rii, wi­ru­sów i grzy­bów, albo po­przez me­cha­nicz­ne uszko­dze­nia błony ślu­zo­wej lub dzią­seł (np. po­przez rany wy­wo­ła­ne przez apa­ra­ty, pro­te­zy, zbyt in­ten­syw­ne szczot­ko­wa­nie, przy­pad­ko­we ugry­zie­nie się w po­li­czek, itp.).

Na stan jamy ust­nej mają wpływ także takie czyn­ni­ki, jak: po­ziom wi­ta­min i skład­ni­ków w or­ga­ni­zmie, pa­le­nie pa­pie­ro­sów, przyj­mo­wa­ne trwa­le leki i ogól­ny stan zdro­wia, w tym w dużej mie­rze cho­ro­by to­wa­rzy­szą­ce.

Ob­ja­wy naj­częst­szych do­le­gli­wo­ści

Wy­ni­ka­ją bez­po­śred­nio z przy­czy­ny, która je wy­wo­ła­ła. Naj­czę­ściej jest to:

• ból
• swę­dze­nie, pie­cze­nie, mro­wie­nie
• obrzęk, za­czer­wie­nie­nie
• wy­czu­wal­na zmia­na w ob­rę­bie błony ślu­zo­wej w po­sta­ci: owrzo­dze­nia, nad­żer­ki, pę­che­rzy­ka lub afty (wów­czas wy­kwi­ty są w po­sta­ci cha­rak­te­ry­stycz­nych bia­ła­wych lub żół­tych owrzo­dzeń)
• pod­wyż­szo­na tem­pe­ra­tu­ra lub go­rącz­ka, po­gor­sze­nie sa­mo­po­czu­cia – ob­ja­wy ogól­no­ustro­jo­we, które mogą po­ja­wić się tylko w nie­któ­rych przy­pad­kach.

Ob­ja­wy za­pa­le­nia jamy ust­nej są nie­przy­jem­ne i uciąż­li­we. Są bo­le­sne i trud­no goją się ze wzglę­du na śro­do­wi­sko zmian i cią­głe po­draż­nia­nie przez przyj­mo­wa­ne po­kar­my. Utrud­nia­ją picie i je­dze­nie, a cza­sa­mi przy­czy­nia­ją się do trud­no­ści z mó­wie­niem i po­ły­ka­niem.

Le­cze­nie i spo­so­by na do­le­gli­wo­ści jamy ust­nej

Po­stę­po­wa­nie pod­czas le­cze­nia i ła­go­dze­nia do­le­gli­wo­ści jest dwu­kie­run­ko­we. Bo z jed­nej stro­ny na­le­ży usu­nąć czyn­nik draż­nią­cy – bez­po­śred­nią przy­czy­nę, która wy­wo­łu­je po­wsta­nie do­le­gli­wo­ści. A z dru­giej sku­pia­my się na ła­go­dze­niu nie­przy­jem­nych do­le­gli­wo­ści i go­je­niu zmian cho­ro­bo­wych.

• Sto­so­wa­nie prze­pi­sa­nych przez le­ka­rza lub do­stęp­nych w ap­te­ce bez re­cep­ty leków o dzia­ła­niu ścią­ga­ją­cym, prze­ciw­bak­te­ryj­nym i prze­ciw­za­pal­nym. Leki w po­sta­ci żelu sto­su­je się miej­sco­wo na błonę ślu­zo­wą, wspo­ma­ga­ją­co w le­cze­niu cho­rób przy­zę­bia oraz w sta­nach za­pal­nych jamy ust­nej (np. po uszko­dze­niach dzią­seł wy­ni­ka­ją­cych z no­sze­nia pro­tez). Warto się­gać po pre­pa­ra­ty, które do­dat­ko­wo mają wła­ści­wo­ści znie­czu­la­ją­ce – przy­no­szą ulgę w bólu.
• Od­po­wied­nia hi­gie­na jamy ust­nej. Pod­czas te­ra­pii warto zre­zy­gno­wać z twar­dych szczo­te­czek, a zęby i dzią­sła ma­so­wać tymi o mięk­kim i de­li­kat­nym wło­siu. Po­dob­nie w przy­pad­ku pasty do zębów – zre­zy­gnuj­my z tych ście­ra­ją­cych i za­wie­ra­ją­cych sub­stan­cje po­draż­nia­ją­ce. Po każ­dym po­sił­ku warto prze­płu­kać usta wodą lub ła­god­nym pły­nem, by reszt­ki po­kar­mów nie po­draż­nia­ły bo­lą­cych zmian. Mimo do­le­gli­wo­ści bó­lo­wych, na­le­ży jed­nak za­cho­wać wy­so­ką dba­łość o jamę ustną.
• Płyny an­ty­sep­tycz­ne do płu­ka­nia jamy ust­nej o dzia­ła­niu od­ka­ża­ją­cym, prze­ciw­bó­lo­wym i re­ge­ne­ru­ją­cym. Łatwe w uży­ciu, do­raź­ne ła­go­dzą do­le­gli­wo­ści.
• Żele i maści uła­twia­ją­ce go­je­nie się zmian cho­ro­bo­wych. Oprócz leków, do miej­sco­we­go ła­go­dze­nia zmian na bło­nie ślu­zo­wej lub dzią­słach, warto się­gnąć po ko­ją­ce żele na dzią­sła, które dzię­ki za­war­tym w nich skład­ni­kach zmniej­sza­ją dys­kom­fort i przy­spie­sza­ją go­je­nie się ran.
• Do­ust­ne środ­ki prze­ciw­bó­lo­we – sto­so­wa­ne do­raź­nie, przy na­si­lo­nych do­le­gli­wo­ściach bó­lo­wych. Wiele do­stęp­nych na rynku leków na stany za­pal­ne jamy ust­nej ma w skła­dzie sub­stan­cje prze­ciw­bó­lo­we. Warto to spraw­dzić przed za­ku­pem.
• Dieta, uzu­peł­nie­nie nie­do­bo­rów wi­ta­min i mi­ne­ra­łów. Przy sta­nach za­pal­nych jamy ust­nej warto wspo­móc or­ga­nizm su­ple­men­ta­cją wi­ta­mi­ny B12, cynku i że­la­za. Nie­do­bór tych sub­stan­cji w die­cie przy­czy­nia się do roz­wo­ju cho­rób w ob­rę­bie jamy ust­nej. Ich uzu­peł­nie­nie może uła­twić po­wrót do zdro­wia. Aby nie za­ogniać do­le­gli­wo­ści, warto na czas le­cze­nia sto­so­wać płyn­ną i pół­płyn­ną dietę, przyj­mo­wać ła­god­ne płyny i po­kar­my w tem­pe­ra­tu­rze po­ko­jo­wej, uni­kać ostrych przy­praw i twar­dych po­kar­mów.

Wy­bie­ra­jąc leki i inne pre­pa­ra­ty ła­go­dzą­ce do­le­gli­wo­ści, zwróć­my uwagę na te opar­te na wy­cią­gach ro­ślin­nych. W scho­rze­niach jamy ust­nej do­brze spraw­dza­ją się pre­pa­ra­ty opar­te na zio­łach, ta­kich jak: szał­wia, ru­mia­nek, na­gie­tek, pod­biał, kora dębu czy ty­mia­nek. Sub­stan­cje w nich za­war­te mają dzia­ła­nie ścią­ga­ją­ce, ła­go­dzą­ce po­draż­nie­nia i wspo­ma­ga­ją­ce pro­ces go­je­nia się ran. Do­da­tek al­lan­to­iny daje silne dzia­ła­nie ko­ją­ce, dzię­ki czemu ła­go­dzi mi­kro­ura­zy ślu­zów­ki.

Choć stany za­pal­ne i po­draż­nie­nia jamy ust­nej to dosyć po­wszech­ne do­le­gli­wo­ści, to kom­plek­so­we i wie­lo­kie­run­ko­we dzia­ła­nie po­zwa­la na szyb­kie upo­ra­nie się z nimi. Warto za­dzia­łać już przy pierw­szych ob­ja­wach, ude­rza­jąc jed­no­cze­śnie w przy­czy­nę pro­ble­mu oraz ła­go­dząc jej skut­ki.